Họ học đứng chót, họ làm mích lòng thầy, họ phạm lỗi gì đó họ sầu muộn thắm thía. Có kẻ mai một uổng đời. Nếu xét cho kỹ thì cách chung cha có công hơn mẹ sau ngày đứa trẻ ra đời.
Có thứ bạn trai lỡ thời không chủ trương tuyệt đối ở độc thân. Nhưng trong gia đình họ ghét cha mẹ nếu cha mẹ cấm họ giao tiếp rộng với bạn gái. Điều họ quyết ngày nay họ thay đổi ngày mai.
Hình như các bạn trai ấy mất ý thức về tội lỗi. Còn bạn và tôi vô lớp dạy học: coi chừng có không ít bạn trai học hằng mấy chục trường ngồi tréo ngoải dưới chuẩn bị dạy chúng ta môn sư phạm. Thế nào rồi ta cũng già.
Tôi sẽ khen họ thêm ở số sau về đức hy sinh của họ. Họ đặt mình vào một hoàn cảnh bế tắc: Thầy có lỡ lời, nói gì bất đáng, có họ ngồi sẵn dưới, đứng lên chỉnh phong tay đôi.
Bạn khỏi bị cảnh mà một thi sĩ thanh niên ba chìm bảy nổi với ái tình đã viết: Nếu có cơ hội tiến thân, họ có thể nên người tốt đẹp, hữu ích cho xã hội không thua những bạn trai đang sống sung túc mà thụ giáo đầy đủ. Người chồng sống cần sự âu yếm của vợ lắm, nhưng họ chịu không nổi sự nheo nhóc của gia đình: con khóc, lợn kêu, đầy tớ đi rật rật, áo quần ngổn ngang, các thực phẩm tới bữa ăn mà chưa sẵn.
Thanh niên không trong sạch thì thanh niên làm sao chắc khỏi khả ố. Désirée vẫn còn yêu Nã Phá Luân nồng nhiệt, khi hay tin chàng bội bạc, tuyệt vọng, gởi cho một bức thư viết bằng huyết lệ. Tôi có bàn chuyện với một nam thanh suốt buổi sớm mai về cuộc sống lục bình, ăn đầu đường ngủ xó chợ của em, em hay lộ vẻ buồn đăm chiêu thỉnh thoảng khóc sướt mướt.
Lý tưởng là tranh đấu cho tương lai. Họ đã tốn bao nhiêu thời giờ, tiền bạc, sức khỏe nữa để nuôi những mộng nầy bằng cách đọc tiểu thuyết tình cảm, chạy theo những đại nhạc hội. Họ giả bộ nói rằng không muốn nói nhưng kỳ thực đã nói sạch sành sanh cả những điều phạm đức công bằng và bác ái.
Cắt nghĩa cho họ thấy họ cần sức khỏe để xây dựng đời họ. Vấn đề không phải quảng cáo, tuyên truyền cho lão thông các công thức mà tìm hiểu sáng suốt giải quyết thắc mắc, chỉ đường nẻo khôn dại, nêu lý tưởng sống thiện, vạch các phương thế tiêu cực, tích cực để bảo vệ lòng băng tuyết, cần có những nguyên tắc luân lý căn bản, sáng suốt thi hành nhiệm vụ cao cả nầy. Nó tồn tại lớn mạnh về sau khi họ làm cha gia đình.
Trái lại bạn gái tự nhiên thích lấy tình cảm làm áo cho mọi hành vi. Thường là kẻ có dáng điệu cô gái nhà lành, ăn nói nhão nhẹt và bằng giọng chim oanh. Có lẽ họ chưa để ý giá trị danh ngôn nầy của Gustave Le Bon: một lời nói ngọt có hiệu năng hơn một câu nói hay.
Ngay trong lãnh vực ái tình, người ta đừng tưởng người bạn trai không biết trọng danh dự. Giá người ta để ý đ ào luyện họ về phương diện nầy thì xã hội chắc có khá đông nhân tài kinh bang tế thế hơn. Xuyên qua lớp kiến tình yêu, bạn thấy người yêu của bạn là tuyệt sắc, tuyệt tài, tuyệt đức.